فرآیند به معنی عملکرد با روش و طریقی است که بتوان به یاری آن ماده‌ای را از حالتی به حالت دیگر تغییر شکل داد و منظور از مهندس طراحی فرآیندهای صنایع نفت و گاز یعنی فردی که روش این تغییر و تحول را طراحی نماید. چون برای تبدیل یک ماده از حالت اولیه به حالتی خاص لازم است که دستگاه هایی طراحی شده و محاسباتی انجام بگیرد تا بتوان به نتیجه مطلوب دست یافت.
طراحی صنایعی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به نفت خام یا فرآورده‌های پالایشگاه و یا صنایع پتروشیمی است به مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندها مربوط می‌شود. برخی گرایش ها مانند گرایش پالایش صرفا به پالایش نفت و گاز بر می‌گردد. همچنین گرایش پتروشیمی فقط در زمینه تولید مواد پتروشیمی است، در حالی که گرایش طراحی فرآیندها در کلیه امور از جمله نفت و گاز و مواد پتروشیمی دخالت دارد.
از طرفی تهیه بعضی مواد منحصرا متعلق به این گرایش می‌باشد مثل ترکیب دو ماده پارافین و کلر و ایجاد یک محصول جدید به نام پارافین کلره که به عنوان یک ماده خاموش کننده حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد و تولید آن نیز به گرایش پالایش و یا پتروشیمی باز نمی‌گردد.
یک مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندهای صنایع نفت و گاز، واکنش‌های خاصی را از شیمیست‌ها می‌گیرد و با توجه به شرایط محیطی، اقتصادی و … بهترین روش تولید مواد شیمیایی و خالص‌سازی آنها را پیدا کرده و پیاده می‌کند که البته در این مسیر باید عوامل مهمی مثل انتقال جرم، انتقال حرارت و روابط ترمودینامیکی را محاسبه کرده و به طراحی راکتور و مبدل های حرارتی بپردازد.
اساس دروس مهندسی فرآیند در همه گرایش‌ها مبتنی بر مکانیک سیالات، دینامیک گازها، ترمودینامیک سیالات، انتقال جرم و اقتصاد مهندسی است و هدف آن تربیت مهندسان کارآمدی است که بتوانند روش‌های بهینه بهره‌برداری از منابع نفت و گاز را طراحی و اجرا کنند.
به عنوان نمونه در صنایع گاز، دانش اصلی تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف (شامل عملیات استخراج، پالایش، انتقال و …) می باشد که در نهایت به نتایج زیر منتج می گردد:
۱- طراحی، محاسبه و ساخت واحدهای نم‌زدایی و شیرین‌سازی گاز طبیعی
۲- طراحی، محاسبه و ساخت واحدهای تفکیک کننده اجزای گاز طبیعی
۳- طراحی خطوط لوله انتقال گاز طبیعی از مخازن گاز به پالایشگاه ها
۴- راهبری و نظارت بر عملکرد پالایشگاه های گاز طبیعی
۵- انجام کلیه محاسبات مربوط به گاز طبیعی از قبیل محاسبات مربوط به تشکیل هیدرات های گازی و …
۶- طراحی و نظارت بر عملکرد خطوط لوله گاز طبیعی از پالایشگاه ها به مراکز مصرف
۷- طراحی شبکه‌های توزیع گاز طبیعی در شهرها
۸- طراحی و ساخت دستگاه های جداساز گاز- مایع گاز- جامد و مایع- جامد
این فرایندها پایه و اساس تمامی فعالیتهای بعدی در یک پروژه EPC نفت و گاز محسوب می گردد. شرکت دارنده این فرآیندها بعنوان یک مزیت رقابتی قدرت و شانس حضور بیشتری در کسب و اجرای پروژه ها خواهد داشت.
آشنایی با این فرایندها و نیز شرایط بازیگران اصلی دارنده این فعالیتها بعنوان دانش فنی موضوعی مهم و حیاتی برای شرکتهای مهندسی و طراحی محسوب می شود.
پایگاه اطلاع رسانی پیمانکاری عمومی ایران یا گردآوری و دسته بندی این فرایندها و ارائه گزارشات و مقالات تحقیقاتی در این خصوص سعی دارد تا ضمن ارائه دانش فنی این موضوع نسبت به ارتقاء و جهت دهی مهندسی و طراحی در شرکتهای مهندسی نفت و گاز گامی هر چند کوچک برداشته باشد.