تامین مالی از طریق بازار سرمایه

در کنار بازار پول که نقشی اساسی در تامین مالی پروژه­ ها در ایران برعهده دارد و اساسا سیستم تامین منابع مالی در کشور ما بیشتر بانک پایه بوده؛

بازار سرمایه نیز در چند سال اخیر و با توجه به توسعه و تعریف ابزارهای متنوع توانسته به تثبیت نقش خود در تامین مالی شرکتها، طرحها و پروژه­ ها بپردازد.

در این سلسله مباحث به تعریف روشهای تامین مالی از طریق بازار سرمایه خواهیم پرداخت:

بازار سرمایه ایران، در حال حاضر امکان تأمین مالی بنگاه­ ها و پروژه­ ها را به دو صورت ارائه می­کند:

• انتشار اوراق بهادار سرمایه­ ای
• انتشار اوراق بدهی

توضیح مختصری راجع به هر یک از دو شیوه فوق ذیلاً ارائه می­شود.

۱-     انتشار اوراق بهادار سرمایه ­ای: با توجه به نبود اوراق اختیار سهام (stock options) و وارانت (warrant) و اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام (convertible bonds) در زیرساخت قانونی بازار سرمایه ایران، تنها نوع اوراق بهادار سرمایه‌ای قابل انتشار در حال حاضر، سهام شرکت­هاست. بنابراین این روش همان انتشار سهام جدید است که بطور کلی مستلزم احراز شرایط زیر خواهد بود:

• شرکت باید سهامی عام و ثبت شده نزد سازمان بورس باشد.
• مجوز افزایش سرمایه از سازمان بورس اخذ شده باشد.

همچنین اگر شرکت مایل باشد که انتشار سهام جدید خود را در بازار بورس یا فرابورس انجام دهد، شرط پذیرش در بورس یا فرابورس نیز به شروط کلی فوق اضافه می شود.

مزایا:

• هزینه صفر در کوتاه مدت (انتشار سهام جدید، بر خلاف اوراق بدهی متضمن ایجاد بدهی در کوتاه مدت نیست، اگرچه در بلندمدت گران­ترین شیوه تأمین مالی محسوب می­شود).
• مدت زمان کمتر برای اجرایی شدن: تبدیل شدن به سهامی عام می­تواند در عرض ۲ ماه انجام شود. اخذ مجوز افزایش سرمایه از سازمان بورس نیز در ۱.۵ ماه قابل انجام است و لذا کل فرایند می­تواند در کمتر از ۴ ماه به انجام برسد. چنانچه فرایند پذیرش در بورس یا فرابورس نیز به آن اضافه شود، طبق دستورالعمل­های منتشره، فرایندهای تبدیل شدن به سهامی عام و پذیرش و انتشار سهام جدید به موازات یکدیگر قابل انجام بوده و مدت زمان اضافه­ ای را ایجاب نمی­کند.
• استفاده از حسن اعتبار و شهرت ناشی از شناخته شدن توسط بازار
• عدم نیاز به کفایت سرمایه و دارایی و دیگر شروط خاص ترازنامه­ ای (بجز شروط نشان دهنده سودآور بودن شرکت و چشم انداز روشن فعالیت)

معایب:

• قرارگرفتن تحت نظارت دائم سازمان بورس و لزوم افشای اطلاعات میان دوره ­ای و سالانه
• هزینه بالا در بلندمدت (به علت سهیم شدن شرکا در سود شرکت)
• امکان از دست رفتن کنترل مدیریتی بر شرکت

۲-     انتشار اوراق بدهی: اوراق بدهی، اوراق بهاداری است که متضمن ایجاد بدهی معین در دوره معین برای ناشر اوراق است. اوراق بدهی قابل انتشار در بازار پول و سرمایه ایران از نوع اوراق اسلامی بوده و فعلاً فقط شامل موارد زیر است:

• • • • صکوک اجاره
      • صکوک مرابحه
      • اوراق مشارکت
      • گواهی سپرده خاص

مجوز انتشار سه نوع اول اوراق فوق را سازمان بورس و مجوز انتشار مورد چهارم را بانک مرکزی ایران صادر خواهد کرد. بجز موارد فوق، صکوک استصناع و صکوک منفعت نیز از اوراقی هستند که زیربنای قانونی لازم برای انتشار آن­ها کاملاً مهیا است و در حال طی مراحل اداری برای اجرایی شدن در بازار سرمایه ایران هستند. توضیحات بیشتر در آینده، شرایط و الزامات انتشار چهار نوع اوراق اسلامی فوق را بیان می کند. در هر مورد مثالی واقعی از اوراق منتشره نیز ذکر شده است.

مزایا:

• هزینه بلندمدت پایین­تر در مقایسه با افزایش سرمایه
• عدم واگذاری هیچ بخشی از کنترل مدیریتی بنگاه یا پروژه
• امکان تأمین مالی در حجم بالا به علت انتشار اوراق با درآمد تضمین شده ثابت مناسب

معایب:

• فشار نقدینگی در کوتاه مدت به علت لزوم پرداخت سودهای علی­ الحساب
• عدم امکان برخورداری از دوره تنفس بر خلاف وام بانکی
• لزوم مذاکره با ارکان مختلف و تحمل هزینه ­های مرتبط (بخصوص ضامن و متعهد پذیره­ نویسی)
• دوره زمانی اجرایی شدن طولانی­تر در مقایسه با افزایش سرمایه (حداقل ۴ ماه)
• لزوم برخورداری از شروط خاص ترازنامه ­ای

تهیه شده در شرکت مشاور سرمایه­ گذاری آرمان آتی

حسین فرزانگان بیدگلی، PMP -محمدصادق فدایی